Nỗ lực mới nhất nhằm kiểm soát truyền thông diễn ra khi cơ quan quản lý tuyên bố các ứng dụng đang được dùng để “tiến hành các hoạt động khủng bố”. Nhà chức trách Nga đã chặn truy cập vào Snapchat và áp đặt các hạn chế với dịch vụ gọi video FaceTime của Apple, bước đi mới nhất trong nỗ lực siết chặt kiểm soát internet và truyền thông trực tuyến, theo các hãng tin do nhà nước điều hành và cơ quan quản lý truyền thông của nước này.

Cơ quan quản lý internet nhà nước Roskomnadzor cáo buộc trong một tuyên bố rằng cả hai ứng dụng đang “được sử dụng để tổ chức và tiến hành các hoạt động khủng bố trên lãnh thổ đất nước, để tuyển mộ thủ phạm, thực hiện lừa đảo và các tội phạm khác chống lại công dân của chúng ta”. Apple không phản hồi yêu cầu bình luận qua email, Snap Inc. cũng vậy.

Cơ quan quản lý của Nga cho biết họ đã hành động với Snapchat từ ngày 10 tháng 10, dù chỉ báo cáo động thái này vào thứ Năm. Các động thái này tiếp nối những hạn chế nhắm vào YouTube của Google, WhatsApp và Instagram của Meta, và dịch vụ nhắn tin Telegram (do một người Nga sáng lập) sau cuộc xâm lược Ukraine của Vladimir Putin vào năm 2022.

Dưới thời Vladimir Putin, chính quyền đã tiến hành các nỗ lực có chủ đích và đa hướng để kiềm tỏa internet. Họ ban hành các luật hạn chế và cấm các trang web, nền tảng không tuân thủ. Công nghệ cũng được hoàn thiện để giám sát và thao túng lưu lượng trực tuyến.

Truy cập YouTube đã bị gián đoạn năm ngoái trong điều mà các chuyên gia gọi là hành vi cố ý “bóp băng thông” một trang cực kỳ phổ biến bởi nhà chức trách. Điện Kremlin đổ lỗi cho Google, chủ sở hữu YouTube, vì không bảo trì đúng cách phần cứng của mình ở Nga.

Dù vẫn có thể lách một số hạn chế bằng dịch vụ mạng riêng ảo (VPN), những dịch vụ này cũng thường xuyên bị chặn.

Mùa hè năm nay, nhà chức trách còn siết chặt truy cập internet bằng các đợt ngắt kết nối internet di động trên diện rộng. Quan chức khẳng định biện pháp này cần thiết để ngăn chặn các cuộc tấn công bằng drone của Ukraine, nhưng các chuyên gia cho rằng đó là một bước nữa nhằm thắt chặt kiểm soát internet. Ở hàng chục khu vực, các “danh sách trắng” những trang web và dịch vụ được chính phủ phê duyệt, dự kiến vẫn hoạt động dù có ngắt kết nối, đã được áp dụng.

Chính phủ cũng đã hành động với các nền tảng nhắn tin phổ biến. Trình nhắn tin mã hóa Signal và một ứng dụng phổ biến khác, Viber, đã bị chặn vào năm 2024. Năm nay, nhà chức trách cấm cuộc gọi qua WhatsApp, ứng dụng nhắn tin phổ biến nhất ở Nga, và Telegram, đứng thứ hai sát nút. Roskomnadzor biện minh rằng hai ứng dụng này đang bị sử dụng cho hoạt động tội phạm.

Đồng thời, nhà chức trách tích cực quảng bá một ứng dụng nhắn tin “quốc gia” có tên Max, mà giới phê bình xem là công cụ giám sát. Nền tảng này, được nhà phát triển và quan chức quảng bá là giải pháp “tất cả trong một” cho nhắn tin, dịch vụ công trực tuyến, thanh toán và hơn thế nữa, công khai tuyên bố sẽ chia sẻ dữ liệu người dùng với nhà chức trách khi được yêu cầu. Các chuyên gia cũng nói ứng dụng này không dùng mã hóa đầu-cuối.

Đầu tuần này, chính phủ cũng cho biết đang chặn Roblox, nền tảng trò chơi trực tuyến phổ biến, nói rằng bước đi nhằm bảo vệ trẻ em khỏi nội dung bất hợp pháp và “những kẻ ấu dâm gặp gỡ trẻ vị thành niên trực tiếp trong chat của game rồi chuyển sang đời thực”. Vào tháng Mười, Roblox là nền tảng trò chơi phổ biến thứ hai ở Nga, với gần 8 triệu người dùng hàng tháng, theo nhóm giám sát truyền thông Mediascope. Stanislav Seleznev, chuyên gia an ninh mạng và luật sư của nhóm quyền Net Freedom, cho biết luật Nga coi bất kỳ nền tảng nào nơi người dùng có thể nhắn tin cho nhau là “tổ chức phổ biến thông tin”.

Nhãn này buộc các nền tảng phải có tài khoản với Roskomnadzor để cơ quan có thể truyền đạt yêu cầu của mình, và cung cấp cho cơ quan an ninh Nga, FSB, quyền truy cập vào tài khoản người dùng để giám sát; những nền tảng không tuân thủ là vi phạm và có thể bị chặn, Seleznev nói.

Seleznev ước tính có thể hàng chục triệu người Nga đã dùng FaceTime, đặc biệt sau khi các cuộc gọi bị cấm trên WhatsApp và Telegram. Ông gọi các hạn chế với dịch vụ này là “dễ đoán” và cảnh báo rằng các trang web không hợp tác với Roskomnadzor “sẽ bị chặn — điều đó là hiển nhiên”.