Với “John Ternus đang là ứng viên hàng đầu cho vị trí CEO tiếp theo, liệu Apple có thể vượt lên các cựu nhân viên nay đầu quân cho OpenAI và Meta?

Tại Cupertino, các gương mặt thân thuộc trong ban lãnh đạo Apple đang nghỉ hưu hoặc giảm bớt trách nhiệm. Giám đốc vận hành Jeff Williams nghỉ hưu vào tháng 11, và nhiều đồn đoán cho rằng CEO Tim Cook có thể sẽ sớm theo sau. Lisa Jackson, người dẫn dắt nỗ lực bền vững của Apple từ năm 2013, cũng dự kiến nghỉ hưu vào tháng 1.

Bên cạnh đó là “đội hình” rời Apple để sang OpenAI, nổi bật là cựu giám đốc thiết kế Jony Ive sau giai đoạn độc lập tại LoveFrom. Năm 2024, Molly Anderson được bổ nhiệm lãnh đạo thiết kế công nghiệp, dẫn dắt một đội ngũ phần lớn là gương mặt mới. Những người khác sang Meta, như Phó chủ tịch thiết kế giao diện người dùng Alan Dye, vừa bị “chiêu mộ” để đứng đầu studio thiết kế Reality Labs mới. Ở Apple, ông được thay thế bởi nhà thiết kế UI kỳ cựu Stephen Lemay.

Giữa vòng xoáy dịch chuyển nhân tài này, John Ternus, làm việc tại Apple từ năm 2001 và giữ vị trí Phó chủ tịch cấp cao (SVP) phụ trách kỹ thuật phần cứng 4 năm qua, báo cáo trực tiếp Tim Cook, đang nổi lên là ứng viên số một kế nhiệm CEO, có thể ngay năm sau theo tường thuật.

Cùng với những “rò rỉ” nhỏ giọt về kế hoạch kế nhiệm và vị thế dẫn đầu của Ternus, từ 2023, ông xuất hiện nổi bật hơn tại các lễ ra mắt sản phẩm. Ông giới thiệu iPhone Air trên sân khấu tháng 9 vừa qua, và xuất hiện cùng các lãnh đạo cấp cao khác trong phỏng vấn báo chí và sự kiện tại Apple Store.

“Tôi nghĩ họ đang thử phản ứng dư luận. Apple thích kiểm soát câu chuyện. Nên những ‘rò rỉ’ này không phải vô tình,” Anshel Sag, nhà phân tích chính tại Moor Insights & Strategy, nhận định. “Apple đã mất nhiều người. Tôi cho rằng rốt cuộc có thể là tích cực vì nó tạo ra một lứa nhân tài mới có nhiều quyền lực hơn trước.”

Những Cái Tên Mới Cần Biết

Luôn khó để chỉ ra đóng góp cá nhân ở Apple, ngoài vài chi tiết lẻ—như John Ternus được cho là người đứng sau Touch Bar của MacBook. Bertrand Nepveu từng làm ở đội Apple Vision Pro từ 2017 đến 2021 sau khi Apple mua startup kính VR Vrvana của ông, nay điều hành quỹ Triptyq Capital tại Montreal. Trong 3 năm rưỡi, chủ yếu làm về khả năng “pass‑through” của Vision Pro, đội ngũ nâng từ 300 lên khoảng 1.200 người. “John Ternus—dù tôi chưa làm việc trực tiếp—phản hồi tôi nhận được là ông ấy là người rất giỏi về sản phẩm,” ông nói. “Và tôi nghĩ đó chính là điều Apple cần cho giai đoạn kế tiếp, nhất là với AI và XR.”

Với tầm nhìn đó, Nepveu cho rằng combo Ternus‑làm‑CEO sẽ kết hợp tốt với các điều chuyển nhân sự khác tại Apple, gồm tin tháng 3 rằng Rockwell tiếp quản việc phát triển Siri từ trưởng bộ phận AI John Giannandrea. Trong một cuộc tái cơ cấu lớn khác hướng đến tương lai, Giannandrea vừa được thay thế tuần này bởi Amar Subramanya - người có 16 năm ở Google (Gemini, DeepMind), trước khi sang Microsoft 6 tháng.

“Mike Rockwell—tôi từng làm với ông ấy ở nhóm Vision Pro—tôi nghĩ ông ấy phù hợp vì XR và AI vận hành song hành,” Nepveu nói. “Ông ấy từng đùa rằng Siri ‘tệ’. Tôi mừng khi thấy ông ấy được thăng chức. Đi cùng một người thiên về sản phẩm như Ternus, đó là hướng đi nên có cho Apple.” Vậy Apple Intelligence + Apple Vision = gì? Nếu trên iPhone, người ta có thể tạo app qua Figma với ngân sách nhỏ, thì ở XR “rào kỹ thuật cao hơn nhiều,” gần mức nhà phát triển game - phải hiểu không gian, 3D, Unity: “Lời hứa của AI là khiến điều đó dễ tiếp cận và thân thiện hơn.”

Một cái tên quan trọng khác là Fletcher Rothkopf, vừa được thăng Phó chủ tịch kỹ thuật phần cứng. Theo Mark Gurman, Rothkopf “giám sát phần lớn kỹ thuật phần cứng cho kính sắp tới,” sau khi đội chuyển hướng khỏi mẫu “Vision Air” nhẹ hơn, tiếp nối phản hồi tích cực bất ngờ với kính Ray‑Ban của Meta và nguyên mẫu Orion. Kính thông minh không màn hình của Apple được đồn sẽ ra mắt năm 2026, rồi triển khai năm 2027 trước khi có phiên bản tích hợp màn hình.

Rothkopf “làm việc rất sát với ID (đội Thiết Kế Công Nghiệp), nên ông ấy là đầu mối giữa ID và nhóm Vision Pro,” Nepveu nói. “Ông ấy cũng phụ trách các khía cạnh ‘tâm lý’ của thiết bị, đảm bảo không ai bị say, cùng các cử chỉ nhìn và bóp.” Rothkopf, cùng Mike Rockwell và Peter Meier của Metaio (rời Apple năm 2019), là “ba chàng ngự lâm” từ thuở đầu dự án Vision Pro. Với Rockwell phụ trách Siri, và Dye sang Meta, Rothkopf nay là một mắt xích quan trọng. Bloomberg cũng dẫn nguồn nội bộ Apple phê bình kinh nghiệm của John Ternus rằng ông thường tham gia các dự án đang chạy hơn là khởi xướng; chẳng hạn với Vision Pro, Rockwell báo cáo cho Dan Riccio, người đã bán nghỉ từ tháng 10/2024.

Chuyển Ca Ở UI Và ID

Trong thiết kế giao diện, “Alan Dye rời đi cho thấy tương lai nghiêng về phần cứng—bạn thấy Meta đẩy mạnh phần cứng, Google với TPU,” Nepveu nói về “phi vụ” Meta. Dye gia nhập Apple năm 2006 từ Kate Spade, đóng vai trò quan trọng ở visionOS và phong cách Liquid Glass trên iOS—đẹp nhưng gây tranh cãi. Anshel Sag thấy đây là “mảnh ghép” phù hợp: “Hệ sinh thái Meta thiếu gắn kết, nhiều app có trải nghiệm tệ. Meta cần UI tốt hơn. Một người như Alan Dye hiểu thiết kế giao diện, có quyền nói ‘không’, và thiết lập nguyên tắc thiết kế là điều tốt.”

Người kế nhiệm Dye làm Phó chủ tịch thiết kế tương tác là cái tên ít xuất hiện—Stephen Lemay, nhà thiết kế UI ở Apple từ 1999. Lemay làm qua tất cả hệ điều hành lớn, đứng tên hàng trăm bằng sáng chế của Apple, từng được Steve Jobs đặt biệt danh “Margaret” để tránh nhầm trong họp. Nhà thiết kế giao diện Chan Karunamuni viết sau thông báo: “Steve là quản lý của tôi suốt 15 năm ở Apple và tôi không thể háo hức hơn cho kỷ nguyên mới.” Cựu nhà thiết kế Apple Ben Hylak viết Lemay là “nhà thiết kế xuất sắc nhất tôi từng gặp hoặc làm chung, dạy tôi ‘thiết kế là gì’,” và sau đó: “ông ấy chính là người mọi người vẫn mong chờ.”

John Gruber (Daring Fireball) tham khảo ý kiến các nhà thiết kế Apple và kết luận Lemay “được yêu mến cá nhân và cực kỳ tôn trọng về tài năng,” lại thiên về tương tác hơn thuần thẩm mỹ thị giác so với Dye—báo hiệu đổi hướng trong lãnh đạo UI.

Ở mảng thiết kế công nghiệp (ID), Molly Anderson—lãnh đạo từ 2024—xuất hiện ở sự kiện tháng 9, thuyết minh video iPhone 17 Pro và đeo iPhone Air chéo người trong chiếc túi dệt Issey Miyake Pocket. Kể từ khi thăng chức, nữ thiết kế người Anh này xuất hiện nhiều hơn. Cô có các cuộc phỏng vấn về Apple Watch, nói về “sự trân trọng đồng hồ như những vật phẩm đẹp,” và đặt hàng các nhà thiết kế trẻ tại Design Miami | Paris, chia sẻ: “Đó là cách chúng tôi thừa nhận đội thiết kế được truyền cảm hứng từ thế giới bên ngoài.”

Năm 2024, Anderson mô tả quy trình thiết kế cho iPad Pro M4: “Chúng tôi thiết kế nó gần như một cột sống, tỏa ra… một ‘xương sống’ cấu trúc vô cùng đẹp, khiến nó cứng cáp và cũng phân tán nhiệt.” Thay vì tiếp nối trọn vẹn phong cách Ive, chưa rõ Anderson sẽ định hình bản sắc nào cho các danh mục mới như kính thông minh. Dù đây phần lớn là đội để Anderson định hình, và Abidur Chowdhury—người góp phần phát triển iPhone Air—cũng vừa rời Apple ID, “cựu binh” Richard Howarth—một trong những người Jony Ive tuyển đầu tiên—vẫn ở lại cùng Anderson.

Đến Lúc Cần Một “Người Của Sản Phẩm”

Điệp khúc quen thuộc quanh tương lai Apple: Tim Cook là người phù hợp để dẫn dắt công ty năm 2011. Kể từ đó, ông tối ưu và mở rộng các dòng sản phẩm, tiến vào dịch vụ, mở rộng bản đồ và mang lại rất nhiều tiền cho nhà đầu tư.

Nhưng giờ là lúc xoay về đổi mới, và một kỹ sư phần cứng như John Ternus dẫn Apple qua thập kỷ tới. Làn sóng rời đi—thăng chức quy mô lớn, đặc biệt trong thiết kế, kỹ thuật và AI—khiến việc chọn đúng thủ lĩnh gần như mang tính sinh tử. Karim Rashid—nhà thiết kế công nghiệp hợp tác với hơn 500 thương hiệu trong hơn 40 năm sự nghiệp, gồm Samsung, Sony, Audi—nhấn mạnh: “Rất ít người có ‘trí tuệ thẩm mỹ’ cao đến mức, ở độ chính xác milimét, biết thứ gì đúng hay sai. Đó là cảm quan về sự hoàn hảo—hình khối, ánh sáng, tỷ lệ, màu sắc, mọi tổ hợp ấy. Ông ấy (John Ternus) có điều đó bẩm sinh không? Hay được rèn luyện tốt?”

Rashid cho rằng nhân sự “gắn bó quá lâu” thường có “cận thị thương hiệu,” thay vì mạo hiểm—“lý do Apple trở thành chính nó”—lại chọn an toàn, lặp lại ngôn ngữ và quy trình cũ: “Nhìn lại… khi Tim Cook tại vị, tôi nghĩ Apple không tiến bộ gì trong việc tạo ra hay đẩy ranh giới của những sản phẩm thật sự đẹp. Nó cứ trệch trệch. Những cải tiến nhỏ, hết sản phẩm này đến sản phẩm khác, nhìn chung khá tẻ nhạt.”

Tom Emrich—nhà sáng lập Remix Reality, cựu quản lý cấp cao Horizon OS tại Meta—nói nền tảng kỹ thuật, thiết kế và phần cứng của Ternus “là phối hợp đúng đắn”: “Ternus ở trong công ty qua các chuyển đổi lớn, gồm chuyển sang Apple silicon… Hiểu các vòng đời sản phẩm dài và điều kiện để xuất xưởng phần cứng phức tạp ở quy mô lớn sẽ rất quan trọng khi Apple đi sâu vào điện toán không gian và thiết bị dẫn dắt bởi AI.”

“Về vận hành, Apple gần như đã đâu vào đấy,” Sag nói. “Tôi thậm chí nghĩ một số nhà đầu tư muốn có người phần cứng ở vị trí cao nhất. Vì căn bản phần cứng là cách nhiều thứ Apple làm được hiện thực hóa.”

Cũng có lý do thực dụng vì sao Ternus phù hợp. Apple thích đề bạt từ bên trong; công ty hiếm khi đưa người mới vào cấp cao nhất. Ternus tương đối trẻ—50 tuổi—nhưng không quá trẻ đến mức thiếu trải nghiệm; ông ở Apple gần 25 năm, một cân bằng khó. “Ông ấy cũng xấp xỉ độ tuổi Tim khi trở thành CEO,” Sag nói. “Ở mức đó, chính trị nội bộ rất nhiều—ai thân ai, ai hợp ai. Nhưng đồng thuận chung là ‘đèn xanh’ với đa số.”

“Ngôi Sao Mới”

Ẩn số thực sự trong cuộc đua đổi mới là OpenAI. Có đến 25 cựu nhân viên Apple đã nhảy sang làm với OpenAI và Jony Ive trong dự án phần cứng AI, gồm Evans Hankey và Tang Tan—giám đốc phần cứng của OpenAI.

The Information cho biết OpenAI nhắm mốc cuối 2026/2027 và đang đàm phán với nhà cung ứng về nhiều thiết bị: loa thông minh không màn hình, huy hiệu/pin đeo, máy ghi âm số, và kính thông minh. Sam Altman và Ive vẫn mơ hồ về hình hài sản phẩm. Tại hội nghị nhà phát triển tháng 10, Ive nói: “Tôi nghĩ hiện tại chúng ta không có mối quan hệ dễ chịu với công nghệ.”

OpenAI là “ngôi sao mới,” Sag nói—được thổi phồng mạnh và trả lương cao. Bức màn bí ẩn là có chủ ý, để khơi lại tò mò và, ngắn gọn, “trở thành Apple mới.” Một kịch bản, với gợi ý thiết kế “hậu màn hình,” là hệ sinh thái wearables kết nối: một pin hoặc mặt dây, tai nghe thông minh, rồi sau đó là kính thông minh thiết kế đẹp.

“OpenAI nói họ không làm kính,” Sag cho biết. “Nhưng hệ sinh thái nói với tôi là họ đang nhìn vào kính. Tôi nghĩ họ không muốn thừa nhận rằng họ chưa thể làm kính ngay, hoặc mất nhiều thời gian hơn, khó hơn tưởng tượng.” Nepveu dự đoán một thiết bị kiểu Humane AI Pin “nhưng có phép màu Jony Ive.” Ông thêm: “Hiểu văn hóa Apple, tôi nghĩ họ sẽ chỉ phát hành khi nó hoàn hảo hoặc thực sự, thực sự tốt.”

Cần Những Nhà Kiến Tạo

Về bức tranh thập kỷ tới của Apple, “Tôi nghĩ Apple tinh gọn đã hiệu quả hơn, nhưng khi quá hiệu quả thì kém sáng tạo,” Nepveu nói. “Sáng tạo là bừa bộn. Giờ Apple cần quay lại điều đó.”

Cảm giác đổi mới thực sự cũng thiếu vắng ở nơi khác. “Ở nhiều tập đoàn, không có ‘nhạc trưởng’ nào là nhà kiến tạo tối thượng,” Rashid nói. “Thật đáng ngạc nhiên khi rất ít nơi có ai đó với triết lý cảm xúc rõ ràng—nghĩa là, họ kết nối với người dùng ra sao? Đồng thời họ phải thực sự ‘sở hữu’ thương hiệu.” Ở thời kỳ hoàng kim, Apple tập hợp quần hùng sáng tạo hướng về một mục tiêu duy nhất, và Rashid tin điều đó cần lặp lại: “Lập luận của tôi là, bạn cần một ‘độc tài’—bạn cần Steve Jobs. Steve quyết mọi thứ… thậm chí chọn màu sắc. Ông ấy cực kỳ kinh nghiệm vì ông yêu thiết kế.”

Câu hỏi xuyên suốt là liệu những người không phải nhà sáng lập có thể mang mức độ mãnh liệt và sáng tạo như—bất kể quan điểm về đạo đức hay chính trị của họ—các nhà sáng lập. “Elon Musk là nhà kiến tạo. Steve Jobs là nhà kiến tạo. Mark Zuckerberg là nhà kiến tạo,” Nepveu nói. “Chúng ta có một người như vậy ở Apple không? Hãy chờ xem.”