Con đường tách biệt của hai “đầu tàu” AI Trung Quốc cho thấy ngành trí tuệ nhân tạo của nước này đang hướng tới điều gì. Đi “cao” hay đi “rộng”? DeepSeek và ByteDance, hai người dẫn đầu ngành AI Trung Quốc, đang áp dụng các chiến lược khác nhau một trời một vực.

Vào thứ Hai, DeepSeek phát hành DeepSeek V3.2, một model open-weight khác mà bất kỳ ai cũng có thể vọc vạch. Startup này nói rằng nó đạt hiệu năng ngang ngửa các model mới nhất từ OpenAI và Google, thậm chí vượt chúng ở một số benchmark toán học chủ chốt. Cùng ngày, ByteDance—công ty mà chúng tôi từng đề cập đang thống trị ứng dụng AI—giới thiệu thêm nhiều cách để người dùng sử dụng chatbot Doubao. ByteDance hiện đang hợp tác với một nhà sản xuất smartphone Trung Quốc để tích hợp Doubao vào hệ điều hành, cho phép nó truy cập các ứng dụng khác nhau và thực hiện các tác vụ theo dạng “tác nhân” với chúng. Nói cách khác, nó đang nhắm vào Siri của Apple.

Cả ByteDance và DeepSeek đều sở hữu ứng dụng AI với hơn 140 triệu người dùng hàng tháng. Nhưng các công bố mới nhất của họ đại diện cho hai xu hướng phân kỳ trong ngành AI Trung Quốc. Trong khi một số công ty vẫn cạnh tranh với đối thủ phương Tây để xây dựng các model ngày càng mạnh hơn, số khác âm thầm rút khỏi cuộc chơi đó và tập trung vào cách tích hợp công cụ AI vào đời sống thường nhật của mọi người.

DeepSeek Trở Lại

Model open-weight mới nhất của DeepSeek có thể khiến một số fan trung thành thất vọng, những người vẫn đang chờ R2, bản nâng cấp được mong đợi cho model ban đầu từng gây chấn động Silicon Valley vào tháng Một. Thay vào đó, DeepSeek phát hành V3.2 và V3.2‑Speciale, là các phiên bản tối ưu hóa tốt hơn của model trước V3.2‑Exp ra mắt vào tháng Chín.

Dù vậy, V3.2 đã gây xôn xao trong ngành AI vì DeepSeek tuyên bố nó có thể giải dạng bài toán nâng cao của International Mathematical Olympiad, và hiệu năng trên các tác vụ code và suy luận khác được cho là ngang bằng hoặc vượt GPT 5 và Gemini 3. “Tôi bỗng hiểu vì sao họ đặt tên công ty là DeepSeek với biểu tượng con cá voi. Bởi giống như cá voi, nó hiếm khi trồi lên, nhưng mỗi lần trồi lên đều tạo cú ‘sóng’ khổng lồ,” Jen Zhu Scott, nhà đầu tư AI và đồng sáng lập kiêm CEO Power Dynamics, một công ty giải pháp trung tâm dữ liệu mô‑đun, nhận xét.

Tuy nhiên, tôi không khỏi cảm thấy cuộc chạy đua vũ trang các model AI đang trở nên hơi mệt mỏi, nhất là vì trong tháng qua có quá nhiều model mới phát hành, ai cũng tuyên bố đưa nhân loại tiến thêm một bậc. Chưa đầy 20 ngày, chúng ta có GPT 5.1 của OpenAI, Gemini 3 Pro của Google, Claude Opus 4.5 của Anthropic; cộng thêm các model nguồn mở của Trung Quốc như Kimi K2 của Moonshot và V3.2 của DeepSeek, và mọi thứ hóa thành một mớ hỗn độn. Khả năng chú ý của tôi có thể tóm tắt bằng meme hoàn hảo này.

“Sau cùng thì chúng ta không thể theo kịp những khác biệt ‘tóc sợi’ giữa các model, các bản phát hành,” Zhu nói. “Thực ra nó không tạo khác biệt lớn, ngoài việc phục vụ đầu cơ thị trường chứng khoán xem ai sẽ thắng.” Dù vậy, DeepSeek đã tự tạo khác biệt theo một cách quan trọng: Ngay từ đầu, công ty tập trung vào hiệu quả của model, phần vì được cho là không tiếp cận được nguồn chip tính toán dồi dào. Kết quả, các model của họ thường dùng ít tài nguyên tính toán để huấn luyện và khiến nhà phát triển tốn ít chi phí vận hành hơn so với lab phương Tây. “Hiệu quả là rất quan trọng nếu bạn là startup. Model nguồn mở vượt trội cả về chi phí lẫn khả năng tùy biến,” Steve Hsu, giáo sư vật lý tại Đại Học Bang Michigan và nhà sáng lập startup AI, nói.

Tham Vọng Hệ Điều Hành

Trong khi đó, ByteDance đi theo quỹ đạo hoàn toàn khác. Gã khổng lồ mạng xã hội vẫn không làm smartphone, nhưng đang biến chatbot Doubao thành thứ gần với hệ điều hành smartphone nhất có thể.

Cuối tháng Mười Một, ByteDance phát hành Doubao Input Method. Các ứng dụng input (còn gọi là keyboard app) là công cụ bên thứ ba cho phép người dùng gõ nhanh chữ Hán trên bàn phím QWERTY và là cánh cổng vào thế giới số với mọi người Trung Quốc. Giờ đây, Doubao cung cấp ứng dụng bàn phím mới với tính năng chuyển giọng nói thành văn bản được cho là vượt trội, mang đến một điểm vào khác cho hệ sinh thái ứng dụng AI của ByteDance.

Nhưng nước đi tham vọng nhất gần đây của ByteDance diễn ra vào thứ Hai, khi hãng tung ra tác nhân AI Doubao có thể tích hợp vào hệ điều hành smartphone, trao cho nó quyền điều khiển bất kỳ ứng dụng nào. Trong video giới thiệu, ByteDance cho thấy Doubao có thể truy cập ứng dụng Tesla và mở cốp xe bằng giọng nói, tìm kiếm qua các nền tảng thương mại điện tử để chọn mức giá thấp nhất, và truy cập ảnh trong thư viện của người dùng rồi tăng cường chúng bằng AI.

ByteDance đang hợp tác với nhà sản xuất smartphone Trung Quốc ZTE để cài sẵn tác nhân Doubao trên một mẫu máy của họ, Nubia M153, có giá 3.499 nhân dân tệ (khoảng 500 đô la). ByteDance nói hãng cũng đang trao đổi với các nhà sản xuất smartphone khác về việc cài tác nhân này, nhưng có vẻ khó để nhiều bên chấp nhận—các thương hiệu smartphone phổ biến nhất Trung Quốc như Huawei hay Xiaomi đều đang phát triển tác nhân AI sở hữu riêng.

Tác nhân của Doubao đã bị chặn bởi ứng dụng phổ biến nhất Trung Quốc, WeChat của Tencent. Với hơn 1,4 tỷ người dùng và dải tính năng khổng lồ, WeChat là thứ gần với “hệ điều hành” nhất ở Trung Quốc hiện nay. Vào thứ Tư, người dùng trên mạng xã hội Trung Quốc báo cáo rằng họ bị WeChat treo tài khoản sau khi dùng tác nhân Doubao để truy cập ứng dụng, một hình phạt không ai muốn liều lĩnh ở Trung Quốc. Doubao nhanh chóng thông báo đã vô hiệu hóa tác nhân của mình khỏi việc hoạt động với WeChat, và cho biết các người dùng bị treo sẽ sớm lấy lại tài khoản.

AI Trung Quốc Đang Hướng Về Đâu

DeepSeek và Doubao của ByteDance đại diện cho hai thái cực của các công ty AI Trung Quốc, trong khi số khác nằm đâu đó ở giữa. Những startup nhỏ nhưng “nặng ký” như Zhipu, Minimax và Moonshot đi theo dấu DeepSeek, phát hành các model nguồn mở mạnh mẽ, còn Baidu và Tencent chọn con đường tập trung vào ứng dụng. Alibaba vẫn phần lớn đứng về phía DeepSeek, liên tục ra các phiên bản mới của model nguồn mở Qwen, nhưng gần đây có vẻ muốn bước sang phía kia: Tháng trước, hãng tung một siêu ứng dụng AI hướng người tiêu dùng.

ByteDance không cần tham gia cuộc chạy benchmark vì đã có khối người dùng khổng lồ, và theo Hsu, là công ty tư nhân nên không phải lo biến động thị trường chứng khoán. “Họ chỉ cần âm thầm ‘ship’, tích hợp một model AI thực sự mạnh vào app hiện có, và tôi nghĩ đó là điều họ đang làm,” ông giải thích. Alibaba và Google cũng có thể đi theo hướng đó, nhưng có vẻ họ bận tâm nhiều hơn tới danh tiếng và các giải thưởng hơn là ByteDance.

Điểm chung của các hãng AI Trung Quốc là điều mà họ không làm. Không giống các gã khổng lồ Mỹ, họ né trò tích trữ năng lực tính toán—xây thêm trung tâm dữ liệu và ‘đập brute force’ để có model mạnh hơn. Một phần vì lệnh trừng phạt chip của Mỹ, chặn các công ty Trung Quốc tiếp cận chip tối tân của Nvidia. Nhưng cũng vì “họ đơn giản là không được cấp vốn tốt như vậy. Họ không có lượng tiền vô hạn như các công ty Mỹ,” Hsu nói, nên việc rút lui khỏi cuộc chơi ngay từ đầu là hợp lý.