Mi6 Đang Ở Đâu? “Giữa Hòa Bình Và Chiến Tranh”
Trong bài phát biểu công khai đầu tiên ngày 15/12 tại trụ sở bên bờ sông Thames, tân giám đốc MI6 Blaise Metreweli – người từng là Tổng giám đốc Công nghệ & Đổi mới, biệt danh “Q” – vạch ra tầm nhìn cho một MI6 được tăng lực bởi công nghệ. Bà cảnh báo rằng: Những tiến bộ trong trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và tính toán lượng tử không chỉ tái định hình nền kinh tế, mà còn đang “viết lại hiện thực của xung đột”, khi chúng hội tụ để tạo ra các công cụ giống hệt trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng.
Câu nói then chốt của bà: “Chúng ta hiện đang hoạt động trong một khoảng giữa hòa bình và chiến tranh.” Đó là vùng xám nơi: Xung đột không phải lúc nào cũng nổ súng nhưng chiến tranh thông tin, tấn công mạng, can thiệp chính trị… diễn ra liên tục.
Khi Thuật Toán Trở Nên “Mạnh Như Quốc Gia”
Metreweli mô tả một bộ đôi rủi ro:
- Các quốc gia chạy đua giành ưu thế công nghệ: AI, vũ khí mạng, sinh học tổng hợp, lượng tử… trở thành trụ cột quyền lực mới.
- Thuật toán bắt đầu “mạnh như quốc gia”: Khi các hệ thống siêu cá nhân hóa có thể: Nhắm trúng từng cá nhân; Tạo “bong bóng thông tin” riêng biệt; Trở thành “vector mới của xung đột và kiểm soát”.
Ở đây, quyền lực không chỉ nằm trong tay nhà nước, mà còn trong tay: Các nền tảng công nghệ lớn; Các hệ thống AI; Những người kiểm soát thuật toán.
Nga Trong “Vùng Xám”: Xuất Khẩu Hỗn Loạn Như Một Chiến Lược
Dù có đề cập đến Trung Quốc, Metreweli tập trung chủ yếu vào mối đe dọa từ Nga. Theo bà, Nga đang: “Thử thách chúng ta trong vùng xám”. Bằng các chiến thuật chỉ ngay dưới ngưỡng chiến tranh, như:
- Tấn công mạng vào hạ tầng trọng yếu,
- Máy bay không người lái tiếp cận khu vực nhạy cảm,
- Chiến dịch tuyên truyền, thao túng dư luận.
Bà mô tả việc “xuất khẩu hỗn loạn” là một phần có chủ ý trong chiến lược Nga: Không nhất thiết chiếm lãnh thổ, mà làm xáo trộn, làm suy yếu đối thủ từ bên trong.
Metreweli nhấn mạnh: Đối phó với disinformation không thể chỉ do cơ quan tình báo lo. Cần nỗ lực toàn xã hội, trong đó: Trẻ em phải được dạy cách đánh giá nguồn tin, nhận diện các thuật toán đang cố kích hoạt phản ứng cảm xúc mạnh, như sợ hãi. Nói cách khác, “miễn dịch số” cho công dân là một phần của an ninh quốc gia.
Con Người Vẫn Là Trung Tâm: AI Chỉ “Tăng Lực”, Không Thay Thế
Dù dành nhiều thời lượng nói về công nghệ, Metreweli đặt một ranh giới rất rõ: “Thông tin cần sự phán đoán; phức tạp đòi hỏi sự sáng tỏ; và chỉ con người mới có thể quyết định con đường nào cần đi.” Theo bà: AI sẽ tăng cường, không thay thế kỹ năng con người. Máy có thể: Lọc, gợi ý, phân tích dữ liệu cực . Nhưng “ai đúng, ai sai, đi tiếp hay dừng lại” vẫn là quyết định của con người.
Thông điệp gửi tới cả công chúng lẫn đội ngũ nội bộ: MI6 không đang xây một đội “điệp viên AI”, mà đang xây một lực lượng điệp viên được AI hỗ trợ.
Điệp Viên Thế Hệ Mới: Thạo Python Như Thạo Tiếng Nga
Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Metreweli nói MI6 cần đạt đến: “Mastery of technology” – làm chủ công nghệ trên toàn cơ quan.Điều này có nghĩa là sĩ quan tình báo tương lai phải: “Thoải mái với các dòng mã lệnh như với nguồn tin con người” ; “Thạo Python như chúng ta thạo nhiều ngôn ngữ khác.”
Tuyển dụng sẽ nhắm tới: Nhà ngôn ngữ học, Nhà khoa học dữ liệu, Kỹ sư, Chuyên gia công nghệ,...bên cạnh các hồ sơ “điệp viên truyền thống”.
Thông điệp ngầm: Nghiệp vụ và công nghệ không còn là hai “phe”. Tradecraft (nghiệp vụ điệp báo) + code sẽ là cặp kỹ năng bắt buộc. Một sĩ quan MI6 tương lai có thể: Nói chuyện với nguồn tin bằng tiếng Nga; Tự đọc/viết script Python để kiểm tra dữ liệu; Hiểu thuật toán đang tác động tới môi trường thông tin ra sao.
MI6 Mở Cửa Hơn: Silent Courier Và Thời Đại Tình Báo Ẩn/Hiện
Metreweli là: Nữ giám đốc đầu tiên của MI6, gương mặt công khai duy nhất của cơ quan. Bà cam kết MI6 sẽ tiếp tục mở hơn với công chúng thông qua: Các hoạt động tiếp cận cộng đồng và các sáng kiến công nghệ như Silent Courier – Một cổng trên dark web được ra mắt tháng 9 dành cho liên lạc an toàn với nguồn tin nước ngoài.
Silent Courier tượng trưng cho hai chiều của MI6 hiện đại:
- Ẩn: hoạt động trên dark web, dùng kỹ thuật ẩn danh, mã hóa cao.
- Hiện: được công khai như một ví dụ về việc MI6 đang thích nghi với thế giới số, sẵn sàng tiếp cận nguồn tin ở bất cứ đâu.
Bài phát biểu đầu tiên của Blaise Metreweli cho thấy MI6 đang đặt mình vào tâm thế mới: một cơ quan tình báo hoạt động trong “vùng xám” giữa hòa bình và chiến tranh, nơi xung đột được dẫn động bởi dữ liệu, thuật toán và các hệ công nghệ hội tụ như AI, sinh học và lượng tử. Trong bối cảnh đó, Metreweli vừa cảnh báo về sức mạnh ngày càng lớn của thuật toán và chiến lược “xuất khẩu hỗn loạn” của Nga, vừa khẳng định con người vẫn là trung tâm của phán đoán chiến lược, với AI chỉ đóng vai trò tăng lực.
Điệp viên tương lai, theo tầm nhìn của bà, không thể chỉ là bậc thầy ngôn ngữ và tâm lý, mà còn phải thành thạo ngôn ngữ của máy – từ Python đến cách vận hành của các hệ thống AI và thuật toán gây ảnh hưởng. Cùng với đó, MI6 đang thử nghiệm mức độ cởi mở mới qua các kênh như Silent Courier, vừa giữ được tính bí mật cốt lõi, vừa thích nghi với thế giới nơi đường biên giữa đời sống số và an ninh quốc gia ngày càng mờ đi.
