Khi cựu Tổng thống Joe Biden công bố kế hoạch cơ sở hạ tầng trị giá 1,9 nghìn tỷ đô la vào năm 2021, ông đã chọn một địa điểm hoàn hảo để công bố: sân ga đường sắt Phố 30 ở Philadelphia.
Trong tiếng ồn của dây điện và động cơ, tổng thống đã trình bày kế hoạch tái sinh các tuyến đường, cảng biển, sân bay và đường sắt của đất nước.
Phía sau Biden là những dãy tàu Amtrak sáng bóng. Trong số đó có một mẫu thử của NextGen Acela, một cỗ máy tinh xảo được thiết kế để cung cấp dịch vụ hành khách nhanh nhất trong lịch sử nước Mỹ.
Vào ngày 28 tháng 8 năm 2025, NextGen cuối cùng sẽ lăn bánh, sau nhiều năm trì hoãn.
Là tác giả của một cuốn sách về Hành Lang Đông Bắc - tuyến đường sắt kết nối Boston, New York, Philadelphia và Washington, tôi biết đoàn tàu mới này không thể đến sớm hơn đối với nhiều hành khách ven biển, mặc dù nó ra mắt vào thời điểm thiếu vắng ý chí chính trị dành cho đường sắt hành khách.
NextGen được thiết kế bởi Pháp và sản xuất tại Mỹ đã bị trì hoãn nhiều năm do các lỗi cơ khí và thất bại trong các bài kiểm tra mô phỏng theo yêu cầu của Cục Quản lý Đường sắt Liên bang. Acela mới sẽ bắt đầu chở khách dọc hành lang sau một năm hỗn loạn với các sự cố dây điện đứt, bộ ngắt mạch hỏng và cháy rừng làm gián đoạn hoạt động của Amtrak.
Không còn Biden - nhà vô địch đường sắt tại Nhà Trắng, thay vào đó là Donald Trump, người mà cố vấn một thời của ông, Elon Musk, đã gọi Amtrak là một "tình huống đáng buồn", và đề xuất thay thế hãng vận tải thuộc sở hữu nhà nước bằng các đối thủ cạnh tranh tư nhân. CEO Amtrak Stephen Gardner đã từ chức vào tháng 3 năm 2025, và vào tháng 5, Amtrak đã cắt giảm 450 vị trí nhân viên.
NextGen Acela hứa hẹn một thời kỳ phục hưng đường sắt Mỹ vào thời điểm các đoàn tàu do liên bang tài trợ đang phải đấu tranh để tồn tại, khi tham vọng cơ sở hạ tầng của Biden phải nhường chỗ cho một chính quyền quyết tâm cắt giảm chi phí chính phủ.
Tuy nhiên, những mâu thuẫn này không có gì mới.
Những đoàn tàu không-quá-nhanh
Mối quan hệ yêu-ghét của nước Mỹ với tàu cao tốc có từ tháng 10 năm 1964, khi Đường sắt Quốc gia Nhật Bản khai trương tuyến đường cao tốc Shinkansen giữa Tokyo và Osaka.
Tàu viên đạn biểu tượng của Nhật Bản với tốc độ 209 km/h đã thu hút khán giả, nhiều người trong số họ đã xem cảnh quay của dịch vụ mới này trong chương trình truyền hình về Thế vận hội Tokyo.
Các dịch vụ sau đó hoạt động kém hiệu quả. Vào ngày 20 tháng 12 năm 1967, một đoàn tàu tuabin khí do United Aircraft sản xuất đã đạt tốc độ trên 273 km/h trong quá trình thử nghiệm tại New Jersey. Nhưng khi đoàn tàu TurboTrain đi vào hoạt động, nó chỉ đạt tốc độ trung bình 101 km/h trên đường ray uốn lượn giữa New York và Boston.
Tàu Metroliner chạy điện, bắt đầu hoạt động năm 1969, cũng có tiềm năng tương tự nhưng hiếm khi duy trì được tốc độ ba con số trong quá trình vận hành và thường xuyên gặp sự cố đến mức hãng vận tải Penn Central Railroad gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động của các đoàn tàu giữa New York và Washington.
Các nhà sử học thường coi những nỗ lực cao tốc này là thất bại thảm hại. Nhưng hành khách lại yêu thích chúng. Bỏ qua các lỗi kỹ thuật, cả TurboTrain và Metroliner đều được hành khách ở Đông Bắc đón nhận nồng nhiệt, đến mức Amtrak vẫn giữ thương hiệu Metroliner cho đến năm 2006, lâu sau khi đã ngừng sử dụng các đoàn tàu từ những năm 60. Nhìn lại vào năm 1999, nhà báo đường sắt Don Phillips bày tỏ sự ngạc nhiên "rằng những con tàu tệ đó lại thực sự được công chúng yêu thích".
Sự ra đời của Acela
Amtrak mở ra kỷ nguyên mới của đường sắt cao tốc vào năm 2000 khi ra mắt Acela Express. Được phát triển từ thiết kế TGV nổi tiếng của Pháp, Acela chở khách với tốc độ lên đến 241 km/h trên Hành Lang Đông Bắc. Giống như Metroliner trước đó, Acela cũng gặp phải các vấn đề về thiết kế và lỗi cơ khí, bao gồm các bộ giảm chấn chống lắc và đĩa phanh bị nứt, khiến các đoàn tàu tạm thời phải ngừng hoạt động. Nhà văn đường sắt Joseph Vranich mô tả Acela vừa là "viên ngọc quý của Amtrak" vừa là một "thất bại đáng chú ý". Tuy nhiên, hành khách vẫn đổ xô đến sử dụng dịch vụ này. Acela trở thành một trong những chuyến tàu phổ biến và sinh lợi nhất của Amtrak – thu hút đến mức thu hút cả những doanh nhân từ các hãng hàng không khu vực.
Khi Acela bắt đầu hoạt động vào năm 2000, tàu Amtrak chỉ chiếm 37% lưu lượng hàng không-đường sắt giữa New York và Washington. Đến năm 2021, con số này đã tăng lên 83%. Giữa New York và Boston, con số này đã tăng từ 20% lên 75%.
Hiện tại, NextGen Acela kế thừa di sản đầy tranh cãi của đường sắt cao tốc Mỹ. Chúng ta có thể kỳ vọng gì ở đoàn tàu mới?
NextGen nhanh hơn Acela ban đầu nhưng sẽ không lập kỷ lục tốc độ thế giới nào. Tốc độ tối đa 257 km/h của nó vẫn thấp hơn so với các tiêu chuẩn toàn cầu do Fuxing của Trung Quốc thiết lập, đạt 349 km/h, và Shinkansen mới nhất của Nhật Bản, đạt 322 km/h.
Với đường ray và tín hiệu tốt hơn, NextGen có thể tăng tốc lên đến 299 km/h, mặc dù những tốc độ như vậy sẽ không thể đạt được trong tương lai gần.
Hiện tại, NextGen sẽ phải thích nghi với một hành lang không hoàn hảo. Thiết kế nhẹ của đoàn tàu cho phép tăng tốc nhanh hơn và tiêu thụ năng lượng thấp hơn. Hệ thống nghiêng động năng nâng cao sẽ cho phép toa tàu nghiêng vào các khúc cua trên đường ray uốn lượn của hành lang, giúp chúng mất ít tốc độ hơn khi vào cua. Acela ban đầu cũng nghiêng, nhưng không nhiều như vậy.
Con số này có thể là thành tựu lớn nhất của đoàn tàu trong một khu vực đông đúc vào thời điểm Amtrak đang ghi nhận số lượng hành khách kỷ lục.
Tác động của làn sóng hành khách hậu đại dịch ở khu vực Đông Bắc được thể hiện rõ nhất tại sân ga Philadelphia, nơi Biden đã phát biểu cách đây bốn năm. Amtrak đang xây dựng một xưởng bảo dưỡng mới bên cạnh sông Schuylkill, nơi sẽ phục vụ các đoàn tàu NextGen và củng cố vai trò của Philadelphia trong việc Amtrak bổ sung một triệu ghế hàng năm cho các chuyến tàu hành lang không phải Acela. Được cung cấp năng lượng bởi các đầu máy điện thông thường, những chuyến tàu "Regional" chậm hơn và rẻ hơn này chiếm 77% lượng hành khách trên hành lang trong năm 2024 và sẽ tiếp tục vận chuyển phần lớn hành khách Đông Bắc.
Trong khi đó, cách xưởng bảo dưỡng một phần tư dặm về phía nam, trung tâm hành khách nhộn nhịp thứ ba của Mỹ, Ga Phố 30, đang được cải tạo toàn diện với khu ẩm thực, quảng trường bên ngoài, cửa hàng và lối vào tàu điện ngầm mới.
Những dự án này thể hiện sức mạnh kinh tế của các đoàn tàu nhanh, tần suất cao ở Philadelphia và trong các cộng đồng dọc đường ray của vùng Đông Bắc. Truyền thống đường sắt cao tốc đầy tranh cãi nhưng kiên cường của Mỹ có thể không bao giờ là tốt nhất thế giới, nhưng ngay cả những cải tiến từng bước, như NextGen, cũng không thể không làm thay đổi những nơi mà chúng phục vụ.
Đối với khu vực hành lang của Amtrak, các mục tiêu chưa bao giờ cao như vậy.
