Trong tiểu thuyết và phim khoa học viễn tưởng, viễn cảnh tạo ra siêu chiến binh thường bắt đầu bằng những kịch bản như nhân bản vô tính, chỉnh sửa gen, tăng cường bào thai, hay cấy ghép máy móc vào cơ thể. Nhưng trong thế giới thực, Cơ quan Dự án Nghiên cứu Quốc phòng Tiên tiến của Lầu Năm Góc (DARPA) đang chọn một con đường khác: tiêm thẳng “máu siêu thông minh” vào người lính.

Smart-RBC – dự án máu đỏ thông minh

Tuần trước, DARPA đã công bố thông báo đặc biệt về một chương trình mới có tên Smart-Red Blood Cells (Smart-RBC). Đây mới chỉ là bước “thăm dò thị trường”, nhằm thu hút sự quan tâm từ giới nghiên cứu trước khi DARPA đưa ra lời mời chính thức kêu gọi đề xuất nghiên cứu trong vài tuần tới.

Nội dung tài liệu cho thấy mục tiêu của chương trình khá rõ ràng – và gây sốc nếu so với những gì ta từng thấy trong sách hay phim.

DARPA muốn “kỹ sư hóa các tế bào hồng cầu để tích hợp những tính năng sinh học mới, có thể điều chỉnh sinh lý con người một cách an toàn và ổn định.”

Từ phục hồi thể lực đến thích nghi môi trường khắc nghiệt

Trong giai đoạn ngắn hạn, DARPA kỳ vọng hồng cầu được biến đổi sinh học này sẽ:

• Rút ngắn thời gian hồi phục thể lực.
• Tăng sức đề kháng với sự tích tụ axit lactic (giảm đau nhức cơ).
• Cải thiện khả năng tim mạch.
• Tăng cường cầm máu (hemostasis) hiệu quả hơn.

Xa hơn, SRBCs được kỳ vọng mang lại cho siêu chiến binh:

• Khả năng điều hòa nhiệt độ cơ thể trong điều kiện khắc nghiệt.
• Thích nghi tốt hơn ở môi trường độ cao.
• Sản xuất “máu phổ quát” dùng được cho mọi nhóm máu.
• Các sản phẩm máu bền vững hơn, ít hỏng hóc.

Công nghệ cốt lõi: mạch sinh học trong hồng cầu

DARPA giải thích: SRBCs sẽ được lập trình để chứa các “mạch sinh học” nhiều lớp. Cấu trúc này sẽ cho phép:

1. Cảm nhận: phát hiện các dấu hiệu sinh học ngoại bào.
2. Quyết định: xử lý thông tin và đưa ra đáp ứng.
3. Hành động: tạo ra các phân tử hiệu ứng có thể điều chỉnh trao đổi chất hoặc sinh lý cơ thể.

Chương trình dự kiến kéo dài 36 tháng với hai giai đoạn 18 tháng:

• Giai đoạn 1: Chứng minh khả năng lập trình tế bào gốc hồng cầu để “cài” mạch sinh học và giữ lại chúng khi tế bào trưởng thành.
• Giai đoạn 2: Chứng minh tính năng thực tế và hoàn tất bằng một màn trình diễn năng lực.

Những ẩn số còn bỏ ngỏ

DARPA từ chối tiết lộ liệu màn trình diễn cuối cùng có liên quan đến thử nghiệm trên người hay không. Không rõ cơ chế tiêm máu thông minh sẽ là tạm thời (kiểu “tiêm doping sinh học” khi cần) hay tăng cường vĩnh viễn.

Cũng chưa có thông tin về cách DARPA định triển khai rộng rãi công nghệ này: sẽ là liệu pháp y tế cho binh sĩ hay một bước đi dẫn tới làn sóng siêu chiến binh?

Lời cảnh báo từ viễn tưởng

Khi nghe đến cụm từ “máu siêu thông minh”, người ta dễ liên tưởng đến những viễn cảnh đầy rủi ro trong văn hóa đại chúng: siêu chiến binh mất kiểm soát, sinh học biến dạng, hay thậm chí là thảm họa y học. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều nhà khoa học, trong đó có Stephen Hawking, từng cảnh báo rằng công nghệ sinh học có thể trở thành thảm họa nếu bị lạm dụng.

Trong khi chờ DARPA công bố thêm thông tin, binh sĩ Mỹ vẫn phải chiến đấu trong giới hạn sinh lý hiện tại của con người – yếu ớt và dễ tổn thương hơn nhiều so với những gì “máu siêu thông minh” hứa hẹn.

Ưu – Nhược điểm của dự án Smart-RBC

Ưu điểm

• Tăng hiệu suất thể chất: hồi phục nhanh, bền bỉ hơn.
• Thích nghi tốt hơn với môi trường khắc nghiệt (nhiệt độ, độ cao).
• Tiềm năng tạo ra máu phổ quát, hữu ích cả trong y học dân sự.
• Công nghệ sinh học tiên phong, mở đường cho ứng dụng y tế tương lai.

Nhược điểm

• Rủi ro y đức: biến con người thành “vật thí nghiệm” quân sự.
• Khả năng mất kiểm soát nếu tế bào biến đổi sinh học phản ứng sai.
• Liên tưởng tiêu cực từ khoa học viễn tưởng (siêu chiến binh, thảm họa gen).
• Chưa rõ mức độ an toàn, nguy cơ tác dụng phụ chưa được công bố.
• Công nghệ còn trong giai đoạn ý tưởng – triển khai thực tế vẫn xa vời

DARPA đang mở ra một hướng đi táo bạo: biến đổi hồng cầu để nâng cấp sinh lý con người vượt qua giới hạn tự nhiên. Nếu thành công, dự án này có thể thay đổi hoàn toàn cách con người chiến đấu, sinh tồn và thậm chí chữa bệnh. Nhưng đi kèm với nó là những rủi ro y đức và an toàn khổng lồ – khiến cả khoa học lẫn công chúng phải tự hỏi: chúng ta có thực sự muốn bước vào kỷ nguyên “máu siêu thông minh” hay không?