Khi ngành hàng không đối mặt với dự báo thiếu hụt 141.000 phi công tại châu Âu vào năm 2032, các tổ chức huấn luyện đang giải quyết một sự dịch chuyển: các khóa huấn luyện type rating giờ đây không chỉ cần chuẩn bị cho phi công vận hành một loại máy bay cụ thể, mà còn phải giúp họ làm việc hiệu quả trong những buồng lái đa thế hệ.

Với việc Gen Z hiện chiếm hơn một phần tư lực lượng lao động toàn cầu, ngành hàng không đang tích cực tuyển dụng phi công trẻ đồng thời giữ chân các chuyên gia dày dạn kinh nghiệm. Kết quả là gì? Những buồng lái đa thế hệ, nơi mỗi phi công mang đến những điểm mạnh riêng được hình thành từ các thời kỳ rất khác nhau.

Một bộ kỹ năng, nhiều kiểu tư duy: đào tạo phi công cho những thế hệ khác nhau

Đào tạo type rating vốn truyền thống đi theo một cách tiếp cận tiêu chuẩn hóa: lý thuyết, phiên mô phỏng, huấn luyện bay cơ bản (base training) và huấn luyện đường bay (line training), tất cả đều được xây dựng dựa trên các chuẩn hiệu suất nhất quán. Điều đang thay đổi không phải là chính các tiêu chuẩn đó, mà là cách giảng viên truyền đạt nội dung để tối đa hóa hiệu quả học tập giữa các thế hệ khác nhau.

Các phi công trẻ thường bị thu hút bởi những công cụ học tập tương tác, tích hợp công nghệ. Theo các phân tích ngành gần đây, hơn 36% học viên Gen Z ưa thích trải nghiệm học tập tương tác, lớn lên cùng các vòng phản hồi tức thì thông qua trò chơi điện tử và nền tảng số. Họ cảm thấy thoải mái với việc lặp thử nhanh — mắc lỗi trong buồng mô phỏng, nhận dữ liệu ngay lập tức về điều gì đã sai và điều chỉnh theo đó. Các học viên Gen Z kỳ vọng những ứng dụng huấn luyện bay tinh vi, bảng điều khiển (dashboard) thời gian thực và mô phỏng đạt độ chính xác ở mức hãng bay.

Trong khi đó, các phi công giàu kinh nghiệm thường coi trọng lộ trình tiến triển có cấu trúc và các buổi rút kinh nghiệm (debrief) do giảng viên dẫn dắt một cách kỹ lưỡng. Họ mang theo khả năng nhận dạng mẫu được bồi đắp qua hàng nghìn giờ bay, cho phép họ đặt các hệ thống máy bay mới vào bối cảnh kinh nghiệm khai thác rộng lớn đã có. Việc học của họ thường được nâng cao khi có thể kết nối các quy trình mới với những mô hình tinh thần sẵn có được xây dựng trong nhiều năm bay trên những máy bay ít tự động hóa hơn.

“Chúng tôi nhận thấy rằng những chương trình type rating thành công nhất là những chương trình thừa nhận rằng các phi công xử lý thông tin theo những cách khác nhau, bất kể tuổi tác,” Stian Skaar, Giám đốc Huấn luyện tại BAA Training cho biết. “Mấu chốt là cung cấp nhiều con đường khác nhau dẫn đến cùng một chuẩn năng lực — dù đó là thông qua các mô-đun e-learning, lớp học truyền thống hay huấn luyện mô phỏng dựa trên kịch bản. Đội ngũ giảng viên của chúng tôi kết hợp các công cụ số với giảng dạy trực tiếp để thu hút cả hai đầu phổ này.”

Các giảng viên type rating hiệu quả trong thời điểm hiện tại là những người kết hợp được cả hai cách tiếp cận. Hệ thống quản lý học tập số (LMS) cung cấp cho các phi công trẻ những tài nguyên truy cập tức thì mà họ kỳ vọng, đồng thời vẫn duy trì đào tạo trực tiếp nhằm củng cố tư duy phản biện và hiểu biết hệ thống. Các phiên mô phỏng kết hợp cả phản hồi kỹ thuật tức thời thông qua hiển thị dữ liệu và các buổi rút kinh nghiệm có cấu trúc khuyến khích thảo luận và chia sẻ kiến thức giữa các thành viên tổ bay.

Khi giao tiếp và CRM trở thành điểm giao thoa giữa các thế hệ trong buồng lái

Crew Resource Management (CRM) — cách tiếp cận có hệ thống về làm việc nhóm, giao tiếp và ra quyết định trong buồng lái — mang những sắc thái mới khi các thế hệ giao nhau. CRM tập trung vào các kỹ năng nhận thức và tương tác cần thiết để quản lý nguồn lực trong một hệ thống có tổ chức, nhấn mạnh giao tiếp giữa cá nhân, lãnh đạo và ra quyết định.

Các phong cách giao tiếp được định hình bởi bối cảnh thế hệ có thể ảnh hưởng đến động lực trong buồng lái. Các phi công trẻ, vốn quen với giao tiếp số nhanh và môi trường làm việc ít thứ bậc hơn, có thể cần điều chỉnh để thích nghi với các trao đổi chậm rãi, theo quy trình chặt chẽ được yêu cầu trong hàng không. Ngược lại, các phi công giàu kinh nghiệm sẽ có lợi nếu hiểu rằng phong cách giao tiếp trực diện của đồng nghiệp trẻ không phải là thiếu tôn trọng — đó đơn giản là một chuẩn mực văn hóa khác về thứ bậc và phản hồi.

Theo Skaar, đào tạo type rating mang đến môi trường lý tưởng để nuôi dưỡng sự thấu hiểu lẫn nhau này. “Khi tổ mô phỏng bao gồm các phi công đến từ những thế hệ khác nhau, chúng tôi có thể làm nổi bật cách mà đa dạng góc nhìn góp phần tăng cường an toàn,” ông giải thích. “Một cơ phó trẻ có thể phát hiện bất thường trong tự động hóa nhanh hơn, trong khi một cơ trưởng giàu kinh nghiệm nhận ra một mô hình quen thuộc từ các sự cố trước đây. Tinh thần làm việc nhóm xuất hiện khi cả hai đều cảm thấy họ được trao quyền để lên tiếng.”

Các buổi debrief không chỉ mổ xẻ những gì đã xảy ra về mặt kỹ thuật, mà còn xem xét tổ bay đã giao tiếp như thế nào, ai đã đóng góp thông tin, và liệu mọi người có cảm thấy mình được lắng nghe hay không. Các nghiên cứu trong ngành xem xét đặc điểm tính cách giữa các thế hệ trong hàng không cho thấy rằng sự khác biệt thế hệ chỉ có kích thước hiệu ứng cực kỳ nhỏ, gợi ý rằng tuy sở thích học tập có thể khác nhau, nhưng năng lực cốt lõi và tính chuyên nghiệp vẫn nhất quán giữa các nhóm tuổi.

Không coi là rào cản, mà là lợi thế chiến lược của buồng lái đa thế hệ

Câu chuyện cho rằng sự đa dạng thế hệ tạo ra thách thức huấn luyện đã bỏ lỡ một điểm then chốt: đó thực sự là một tài sản trong khai thác. Các hãng hàng không không vận hành với tổ bay đồng nhất về tuổi tác, và môi trường đa thế hệ giúp phát triển năng lực CRM tổng thể mạnh hơn. Họ học cách thích nghi phong cách giao tiếp, tận dụng góc nhìn đa dạng và xây dựng niềm tin trên những cách tiếp cận giải quyết vấn đề khác nhau.

Các chương trình đào tạo hiệu quả không coi sự khác biệt thế hệ là chướng ngại cần vượt qua bằng cách chuẩn hóa; thay vào đó, họ nhận diện và khai thác chúng như những cơ hội để trưởng thành. Một điều đáng để ghi nhận — buồng lái đa thế hệ là thực tế của hàng không hiện đại, và việc huấn luyện phi công để họ tỏa sáng trong môi trường đó sẽ tạo ra những chuyên gia an toàn, thích nghi tốt, sẵn sàng cho sự phức tạp của vận tải hàng không đương đại.

Trong bối cảnh thiếu hụt phi công và nhu cầu tuyển dụng gấp, ngành hàng không không chỉ cần thêm người lái máy bay, mà cần những tổ bay có thể kết nối được điểm mạnh giữa các thế hệ. Từ thói quen học tập khác nhau đến phong cách giao tiếp trái ngược, khoảng cách thế hệ trong buồng lái là có thật, nhưng cách các trung tâm huấn luyện đang tiếp cận nó cho thấy một điều: đây không phải là vấn đề để “sửa”, mà là nguồn lực để tối ưu.

Bằng cách thiết kế chương trình type rating linh hoạt, kết hợp công cụ số với giảng dạy trực tiếp, nhấn mạnh CRM và debrief tập trung vào cả kỹ thuật lẫn tương tác con người, các tổ chức huấn luyện đang biến đa dạng thế hệ thành lợi thế vận hành. Và cùng với đó, những buồng lái nơi phi công Gen Z và các cơ trưởng lão luyện ngồi cạnh nhau không chỉ là hình ảnh quen thuộc, mà còn là mô hình an toàn hơn, thích ứng tốt hơn với tương lai của vận tải hàng không.