Khi giá trị ảo vượt xa thực tại

Tuần này, trong đợt bán cổ phần nhân viên, OpenAI đạt mức định giá 500 tỷ đô la. Con số ấy, về mặt lý thuyết, khiến công ty chưa từng có lợi nhuận này vượt xa Toyota, nhà sản xuất ô tô lớn nhất hành tinh – doanh nghiệp bán hơn 10,8 triệu xe mỗi năm, tạo ra 32 tỷ đô la lợi nhuận hoạt động, và có vốn hóa thị trường chỉ 250 tỷ đô la.

Ở thế giới tài chính truyền thống, quy luật cung – cầu và hiệu suất vốn luôn là kim chỉ nam. Nhưng trong cơn cuồng tín AI, quy luật này dường như đang bị treo lại. Người ta sẵn sàng đặt cược vào thứ mà họ chưa thấy được lợi nhuận, chỉ vì tin rằng “AI là tương lai của mọi thứ”.

Nếu xu hướng này tiếp tục, việc OpenAI có giá trị gấp đôi Toyota hoàn toàn khả thi – và cũng hoàn toàn phi lý. Đây là bức tranh kinh điển của một cơn sốt đầu cơ hiện đại, nơi “trọng lực kinh tế” tạm thời bị vô hiệu hóa bởi niềm tin tập thể.

Những núi tiền đang mọc lên – cùng những khoản nợ chồng chất

Không chỉ OpenAI, những công ty hạ tầng đằng sau cơn sốt này cũng đang vay nợ với tốc độ phi mã.

CoreWeave, công ty cho thuê GPU phục vụ huấn luyện mô hình AI, vừa báo với SEC (Ủy ban Chứng khoán Mỹ) rằng họ đã thêm 3 tỷ đô la khoản vay mới để mua thiết bị, phần cứng và hạ tầng.

Chỉ trong hơn một năm, CoreWeave đã huy động tổng cộng hơn 25 tỷ đô la dưới dạng nợ và vốn chủ sở hữu, nhằm xây dựng đám mây AI cạnh tranh với Amazon và Google.

Đó chỉ là một giọt nước trong đại dương vốn mà ngành AI đang nuốt chửng. Theo Bain & Company, chỉ riêng việc xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ AI toàn cầu sẽ cần tạo ra 2.000 tỷ đô la doanh thu vào năm 2030. Một con số khiến ngay cả các cường quốc công nghệ phải chùn tay.

Khi các “ông lớn” vay tiền để nuôi niềm tin

Những gã lớn như Oracle đang dẫn đầu cuộc chơi. Công ty này tuyên bố có pipeline đầu tư 455 tỷ đô la từ khách hàng trung tâm dữ liệu AI. Tuy nhiên, một phần đáng kể trong số đó đến từ các công ty chưa đủ tiền trả.

OpenAI một mình chiếm 300 tỷ đô la trong tổng số đó. Theo KeyBanc, để đáp ứng nhu cầu, OpenAI phải vay ít nhất 100 tỷ đô la trong 4 năm tới để xây dựng thêm trung tâm dữ liệu.

Điều này khiến Moody’s, tổ chức xếp hạng tín dụng hàng đầu, lên tiếng cảnh báo về “rủi ro đối tác” – nghĩa là, Oracle có thể không được thanh toán đầy đủ, dù đang vay khối tiền khổng lồ để mở rộng.

Nhưng đáng ngạc nhiên, bất chấp những cảnh báo, cổ phiếu Oracle đã tăng gấp đôi kể từ tháng 4. Dòng tiền vẫn tiếp tục chảy, như thể niềm tin đã trở thành một loại nhiên liệu thay cho lợi nhuận.

Giới tài chính bắt đầu ngửi thấy mùi… quen thuộc

Trên Financial Times, nhà bình luận tài chính Robert Armstrong viết:

“Chúng tôi hy vọng đây không phải là bong bóng, nhưng không thể hoàn toàn tự tin.”

Ông dẫn lại quan điểm của Dario Perkins (TS Lombard):

“Những bong bóng có đòn bẩy – như bất động sản – thường tàn phá nặng nề hơn nhiều so với bong bóng chứng khoán.”

Armstrong nhận xét rằng dù Big Tech hiện đầu tư AI bằng dòng tiền tự do, nhưng nợ tư nhân đổ vào các trung tâm dữ liệu đang tăng nhanh, và “hệ thống tài chính có khả năng giấu đòn bẩy ở những nơi không ngờ tới” – đặc biệt khi bị cuốn vào câu chuyện về “cách mạng tiếp theo”.

Barclays và Gartner: “Chưa phải bong bóng, nhưng bọt đã nổi”

Một báo cáo từ Barclays Equity Research cũng xem xét khả năng bong bóng AI và đi đến kết luận:

“AI vẫn là chủ đề đầu tư vững chắc. Nó sôi nổi, nhưng chưa phải bong bóng.”

Ngân hàng so sánh:

• Tỷ lệ vốn đầu tư/doanh thu của các hyperscaler hiện khoảng 25%, thấp hơn 40% thời bong bóng dotcom.
• Đòn bẩy tài chính cũng chỉ bằng một phần nhỏ so với hai thập kỷ trước.
• Dù chi phí nhân lực AI đang tăng mạnh, doanh thu lõi của các ông lớn vẫn tăng nhanh hơn.

Trong khi đó, Gartner cho rằng “AI không có bong bóng, nhưng sẽ có tuyệt chủng hàng loạt”. Theo họ, phần lớn startup AI sẽ bị mua lại hoặc xóa sổ, và chỉ các “gã khổng lồ” đủ tài chính mới sống sót.

“AI sẽ có trong mọi TV, điện thoại, xe hơi, thậm chí cả lò nướng. Mỗi thiết bị bạn sử dụng sẽ tích hợp GenAI,”
— John-David Lovelock, Phó Chủ tịch phân tích tại Gartner, nói với The Register.

Từ trung tâm dữ liệu đến... máy nướng bánh

Nhưng giữa cơn mê công nghệ này, câu hỏi lớn nhất là: chúng ta thực sự đang làm gì với AI?

Tuần này, hãng sản xuất kỹ thuật số Xicoia ra mắt diễn viên ảo Tilly Norwood, khiến giới Hollywood phẫn nộ. Một “ngôi sao” không cần ngủ, không đòi cát-xê, và không gia nhập công đoàn – giấc mơ (và ác mộng) của các hãng phim.

Còn ở góc khác, The Guardian kể về một người cha dùng ChatGPT để trả lời mọi câu hỏi của cậu con trai 4 tuổi về Thomas the Tank Engine:

“Con trai tôi nghĩ ChatGPT là người yêu tàu hỏa tuyệt nhất thế giới. Giờ tôi chẳng thể nào vượt qua được nó nữa,” anh thú nhận.

Từ phim ảnh, giáo dục, y tế, đến kinh tế vĩ mô, AI đang dần chen vào từng ngóc ngách cuộc sống – đôi khi là công cụ cứu rỗi, đôi khi là chiếc gương phản chiếu thói quen tiêu dùng và khát vọng của con người.

Khi cỗ máy niềm tin vận hành bằng nợ

Thật trớ trêu, phần lớn “đột phá” trong AI hiện nay không được tài trợ bằng doanh thu thực tế, mà bằng niềm tin được vay mượn. Các tập đoàn vay hàng chục tỷ đô la, rồi dùng số tiền đó để tạo ra năng lực điện toán, từ đó... gọi thêm vốn.

Đó là vòng tròn hoàn hảo của chủ nghĩa tư bản ảo thuật, nơi mỗi cú nhấp chuột lại thổi thêm một lớp bọt vào quả bóng. Và như mọi bong bóng trong lịch sử, chừng nào còn người tin, nó còn bay.

Khi tương lai bị thế chấp

AI chắc chắn là công nghệ có tiềm năng thay đổi thế giới. Nhưng mọi kỷ nguyên vàng đều bắt đầu bằng niềm tin, và kết thúc bằng sự tỉnh ngộ.

Với định giá “nửa nghìn tỷ đô” của OpenAI và hàng ngàn tỷ đô nợ mới trên thị trường, giới tài chính đang bước đi trên sợi dây mong manh giữa cách mạng công nghệ và ảo tưởng tập thể.

Nếu lịch sử có dạy ta điều gì, thì đó là: mọi bong bóng đều trông giống một cơ hội đầu tư hoàn hảo – ngay trước khi nó nổ tung.