RAM đang phá hỏng mọi thứ

Những đợt tăng giá liên quan đến tình trạng thiếu hụt bộ nhớ không còn là câu chuyện nội bộ của giới game thủ PC nữa. Đây đang trở thành một làn sóng mới đe dọa mọi thiết bị mà chúng ta sử dụng hằng ngày: smartphone, laptop, ổ lưu trữ, console, TV thông minh và cả xe hơi kết nối.

Suốt vài tuần gần đây, cộng đồng đam mê PC đã phải hứng trọn cú sốc khi giá RAM leo thang không phanh. Nhưng đó mới chỉ là màn dạo đầu. Cú rung chấn thực sự đang trên đường lan sang toàn bộ hệ sinh thái thiết bị khi các nhà cung cấp bộ nhớ dồn gần như toàn bộ ưu tiên cho một “siêu khách hàng” duy nhất: ngành công nghiệp AI.

AI nuốt trọn nguồn cung DRAM

Cuộc đua AI generative và mô hình ngôn ngữ lớn không chỉ tiêu tốn năng lực tính toán, mà còn đòi hỏi một lượng khổng lồ bộ nhớ DRAM trong các trung tâm dữ liệu. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu đua nhau xây dựng data center quy mô khủng, sẵn sàng chi đậm để mua càng nhiều DRAM càng tốt.

Trong bối cảnh đó, các nhà sản xuất bộ nhớ dễ dàng lựa chọn: ưu tiên đơn hàng từ khách hàng doanh nghiệp AI – những người sẵn sàng trả giá cao – hơn là các nhà sản xuất thiết bị tiêu dùng vốn luôn phải ép chi phí xuống thấp. DRAM – thứ vốn “ẩn mình” trong mọi thiết bị – bỗng trở thành tài nguyên chiến lược.

Jeff Janukowicz, phó chủ tịch nghiên cứu tại IDC, nhấn mạnh rằng DRAM được nhúng “trong mọi phần của xã hội số hiện nay của chúng ta”. Từ laptop, smartphone, máy chơi game, TV thông minh, xe hơi, cho đến những lượng nhỏ trong ổ đĩa thể rắn (SSD). Khi AI chiếm lĩnh ưu tiên cung ứng, chuỗi còn lại buộc phải đứng xếp hàng phía sau. “Có rất nhiều thứ đang bị đặt cược,” ông nói.

Smartphone: nâng cấp năm sau, trả thêm tiền

Nếu bạn đang chờ đến năm sau để nâng cấp lên một chiếc smartphone flagship, hãy chuẩn bị tinh thần trả nhiều tiền hơn chỉ để giữ nguyên cấu hình bộ nhớ như hiện tại.

Theo các báo cáo, bộ nhớ 12GB trang bị trên một mẫu flagship Samsung Galaxy hiện đang khiến hãng tốn thêm gần 40 đô la so với trước đây. Con số này là chi phí linh kiện, nhưng nó sẽ nhanh chóng được phản ánh vào giá bán lẻ mà người dùng phải trả. Trong bối cảnh biên lợi nhuận phần cứng ngày càng mỏng, nhà sản xuất không có nhiều dư địa để “gồng” thay cho người dùng.

IDC đã sớm cảnh báo rằng tình trạng thiếu RAM có thể khiến số lượng smartphone bán ra vào năm 2026 sụt giảm. Không chỉ vậy, giá bán trung bình của điện thoại được dự đoán sẽ tăng thêm khoảng 9 đô la. Điều này không chỉ là thống kê khô khan: nó có nghĩa là mỗi chiếc máy mới sẽ hoặc đắt hơn, hoặc cấu hình bị “tiết chế” lại.

Một số thương hiệu đã bắt đầu “đánh tiếng”. Xiaomi – hãng smartphone lớn từ Trung Quốc – đã công khai cảnh báo khách hàng về việc giá có thể tăng trong tương lai gần. Khi một nhà sản xuất vốn nổi tiếng tối ưu giá bán phải lên tiếng, chúng ta có thể hình dung áp lực phía sau chuỗi cung ứng đang lớn đến mức nào.

Laptop và console: cắt giảm cấu hình hoặc tăng giá

Ở mảng laptop, lựa chọn dành cho nhà sản xuất thường xoay quanh hai cực: hoặc chấp nhận tăng giá bán, hoặc cắt giảm cấu hình để giữ giá niêm yết “đẹp” trên kệ hàng. Trong bối cảnh người dùng ngày càng nhạy cảm với giá, khả năng cao nhiều hãng sẽ chọn phương án hy sinh dung lượng RAM trên các cấu hình cơ bản, đẩy các phiên bản RAM cao lên thành “option cao cấp” với mức giá chênh lệch rõ rệt.

Điều này đặc biệt nguy hiểm với những mẫu laptop phổ thông vốn chỉ được trang bị RAM vừa đủ. Việc cắt giảm từ 16GB xuống 8GB, hoặc từ 8GB xuống mức tối thiểu hơn, có thể khiến trải nghiệm thực tế bị ảnh hưởng đáng kể, nhất là khi hệ điều hành và ứng dụng ngày càng nặng. Người dùng tưởng rằng mình đang mua một chiếc máy “vẫn như trước”, nhưng thực tế hiệu năng đa nhiệm và tuổi thọ sử dụng sẽ bị rút ngắn.

Máy chơi game console cũng không thoát khỏi vòng xoáy. Game console là sản phẩm sống lâu năm với cấu hình cố định; mọi chi phí linh kiện bị đội lên giữa vòng đời đều là “ác mộng” đối với nhà sản xuất. Trong bối cảnh RAM – thành phần không thể thay thế – tăng giá mạnh, các hãng có thể buộc phải điều chỉnh giá bán, tung ra bản refresh với thay đổi cấu trúc chi phí, hoặc hy sinh biên lợi nhuận. Tất cả những kịch bản đó đều không có lợi cho người chơi.

Khi khách hàng không phải server trở thành hạng hai

Một câu nói tóm gọn lại trật tự mới của ngành bộ nhớ: “Nếu bạn không phải là khách hàng máy chủ, bạn sẽ bị xem là ưu tiên thứ hai.”

Thị trường đang bước vào thời kỳ mà các đơn hàng cho server AI, trung tâm dữ liệu và đám mây được ưu ái tối đa. Đây là nhóm khách hàng đặt mua số lượng khổng lồ, dài hạn, chấp nhận giá cao nhưng yêu cầu độ ổn định cung ứng. Trong mắt nhà sản xuất DRAM, đó chính là “khách VIP”.

Ngược lại, các nhà sản xuất smartphone, laptop, TV hay thiết bị tiêu dùng – dù cũng mua số lượng rất lớn – lại chịu áp lực giá cạnh tranh ở đầu ra. Họ liên tục ép giá linh kiện, và sẵn sàng chuyển sang đối thủ nếu có mức giá tốt hơn. Trong bối cảnh chỉ có vài ông lớn kiểm soát toàn bộ nguồn cung, cán cân quyền lực nghiêng hẳn về phía nhà cung cấp DRAM.

Ba ông lớn nắm 93% thị trường DRAM

Sự mất cân bằng này càng trầm trọng hơn khi nhìn vào cấu trúc thị trường DRAM hiện tại. Toàn cầu hiện chỉ có ba nhà sản xuất lớn: Samsung, SK Hynix và Micron. Ba cái tên này nắm tới 93% thị phần DRAM, gần như kiểm soát hoàn toàn nguồn cung và giá cả.

Theo dữ liệu từ Counterpoint Research, trong quý hai năm 2025, SK Hynix dẫn đầu với 38% thị phần, Samsung đứng thứ hai với 32% và Micron nắm giữ khoảng 23%. Chỉ ba công ty quyết định gần như toàn bộ tương lai giá bộ nhớ mà mọi thiết bị số phụ thuộc vào.

Trong bối cảnh cầu tăng đột biến từ AI, việc những nhà sản xuất này dồn dây chuyền, nhà máy, công suất sang phục vụ phân khúc sinh lợi cao là điều dễ hiểu. Nhưng mặt trái là phần còn lại của thế giới công nghệ phải tranh nhau phần “bánh” nhỏ hơn với mức giá ngày càng đắt.

Khủng hoảng RAM cho thấy rõ một thực tế: mọi thiết bị số hiện đại đều phụ thuộc sâu sắc vào những linh kiện tưởng như “vô hình” với người dùng cuối. Khi AI trỗi dậy và nuốt trọn nguồn cung DRAM, hệ sinh thái còn lại – từ smartphone, laptop, PC gaming, console, TV đến xe hơi và SSD – buộc phải chấp nhận đứng sau trong hàng ưu tiên.

Người dùng sẽ cảm nhận tác động theo hai cách: giá thiết bị tăng lên, hoặc cấu hình bộ nhớ bị cắt giảm, kéo theo trải nghiệm suy giảm. Trong một thị trường DRAM bị chi phối bởi ba ông lớn, dư địa để “né” khỏi cơn bão này gần như không có. Câu hỏi không còn là “liệu giá có tăng hay không”, mà là “tăng bao nhiêu và chúng ta sẵn sàng đánh đổi những gì để tiếp tục theo kịp kỷ nguyên AI”.